گام هایی برای آموختن مهارت ابراز وجود

ابراز وجود در رابطه همسران بهتر از پرخاشگری و یا رفتار منفعلانه است.
 

چکیده: اختلافات و تعارضات میان همسران یک امر طبیعی است. آنچه در این میان  مهم است راه برون رفت از این اختلافات و تعارضات است. در این نوشتار به بیان گام هایی برای آموختن مهارت ابراز وجود می پردازیم.
 
تعداد کلمات 1275 / تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

برای اینکه هنگام بیان خواسته­ های خود باهمسر یا دیگران، از شیوه ابراز وجود استفاده کنیم، نه پرخاشگری و انفعال، چند گام کوچک باید برداریم:
گام اول: موقعیت را توصیف کنید؛
گام دوم: احساس خود را بیان کنید و فرد مقابل را بر اساس احساس خودتان مقصر نشمارید؛
گام سوم: خواستار تغییری مختصر و اختصاصی شوید؛
گام چهارم: بیان کنید که این تغییر، چه تفاوتی در احساس شما به وجود می ­آورد.[1]
رسول هرروز به‌محض اینکه از سرکار به خانه می­ آمد، سرگرم تلفن همراهش می­ شد و تا دیروقت این کار او ادامه داشت. مریم فکر می­ کرد دیگر رسول به او علاقه­ ای ندارد و احساس تنهایی و ناراحتی می­ کرد. او با خود می ­اندیشید که چگونه می ­تواند این موضوع را باهمسرش مطرح کند.

طبق آنچه گفتیم، او می ­تواند ناراحتی­ اش را به یکی از سه شیوه زیر ابراز کند:
شیوه منفعلانه: مریم جرئت اینکه با صراحت حرف دلش را بزند، ندارد و فقط با کج‌خلقی، بهانه ­گیری، قهر و گریه کردن و ... اعتراضش را نشان می­ دهد.
روشن است که با این روش، وی نه‌تنها به نتیجه دلخواه نخواهد رسید، بلکه اوضاع بدتر هم خواهد شد؛ چون شایع ­ترین راهی که زن ندانسته جروبحث را شروع می­ کند، آن است که به‌جای اینکه احساسش را به­ طور مستقیم بروز دهد، به‌صورت غیرمستقیم ابراز می­ کند؛ برای نمونه سؤال­ های طعنه­ آمیز مطرح می­سازد و پیامی حاکی از مخالفت را به شوهرش ابلاغ می­ کند.

شیوۀ پرخاشگرانه: طبق این روش مریم شروع می ­کند به داد و بیداد کردن و بر سر همسرش فریاد می‌کشد که : تو خودخواه‌ترین آدمی هستی که تابه‌حال دیده‌ام. صبح تا شب زحمت می­ کشم و خانه را برای آرامش تو مهیا می­کنم، ولی تو شب که به خانه می­ آیی، یک‌راست می­ روی سراغ اون لعنتی، نه‌حرفی، نه محبتی. انگارنه‌انگار که ما هم آدمیم ... . از این زندگی خسته شده­ ام.
من به گوش خود، از دهانش دوش سخنانى شنیده‌ام که مَپُرس

شیوه ابراز وجود: طبق این روش، مریم به شوهرش می­ گوید وقتی تو از سرکار به خانه می ­آیی و از همان ابتدا سرگرم تلفن همراهت می­ شوی، من احساس تنهایی و افسردگی می­ کنم. دوست دارم وقتی از سرکار می­ آیی، چایی بخوریم و در مورد آن روز باهم صحبت کنیم. این خیلی من را خوشحال می­ کند.

در این شیوه، مریم چهار گام تشکیل‌دهنده ابراز وجود را رعایت کرده است:
 نخست آنکه، وی به توصیف موقعیتی پرداخته که سبب ناراحتی او شده بود. مریم با گفتن این جمله به رسول که: «وقتی تو از سرکار به خانه می­ آیی و از همان ابتدا سرگرم تلفن همراهت می­ شوی»، بدون اینکه فریاد بزند و گریه و زاری راه بیندازد یا همسرش را سرزنش کند، با آرامش تنها وضعیت را به‌روشنی هر چه بیشتر برای محسن بازگو کرد. او تنها باید به توصیف حقایق مرتبط با آن وضعیت می­پرداخت بدون آنکه اجازه دهد احساسش و باورهایش درباره علت بروز آن موقعیت وارد این محدوده شوند؛
در گام بعدی، مریم احساس خود را بیان کرد. او گفت در آن وضعیت، به او احساس تنهایی و افسردگی دست می ­دهد. او در این وهله هم رسول را مقصر نشمرد، بلکه به‌روشنی هرچه بیشتر، احساس خود را توصیف کرد. اگر بی­درنگ به سرزنش همسرش می ­پرداخت، تنها سبب می­شد که او در برابرش جبهه بگیرد؛
مریم در گام سوم، خواسته­ اش را با همسرش مطرح کرد با این عبارت که: «دوست دارم وقتی از سرکار می­آیی، باهم چایی بخوریم و در مورد آن روز باهم صحبت کنیم». مریم در این مورد هم به‌صورت اختصاصی، به آنچه در نظر دارد، اشاره می­کند و به‌این‌ترتیب، رسول متوجه می ­شود که چه جنبه ­ای از رفتار خود را تغییر دهد؛
در گام چهارم مریم همسرش را متوجه این نکته کرد که تغییر موردنظر، احساس متفاوتی را در او ایجاد می ­کند؛ به‌عبارت‌دیگر، به همسرش گفت که اگر او مطابق خواست وی عمل کند، وی را خوشحال می­ کند. پس اگر رسول بخواهد احساس بهتری را در وجود همسرش برانگیزاند، می ­داند که باید چه کند.[2]

یک­ بار دیگر این چهار گام ساده را یادآوری می­ کنیم:
گام اول: موقعیت را توصیف کنید؛
گام دوم: احساس خود را بیان کنید و فرد مقابل را بر اساس احساس خودتان مقصر نشمارید؛
گام سوم: خواستار تغییری مختصر و اختصاصی شوید؛
گام چهارم: بیان کنید که این تغییر، چه تفاوتی در احساس شما به وجود می ­آورد.

البته در بسیاری از موارد، ممکن است ما فقط نیازمند سه‌گام اول یا دو گام اول باشیم:
وقتی تو از سرکار به خانه می ­آیی و یک­ راست به سراغ کامپیوتر می ­روی، من احساس تنهایی می­ کنم؛
وقتی‌که احساس مرا نادیده می ­گیری، نمی ­توانم احساسی عاشقانه داشته باشم؛
 وقتی در مقابل دیگران مرا ملامت می­ کنی، علاقه ­ام به تو کم می­شود.
درهرحال، اصل و شالوده ابراز وجود بین همسران، این است که هرکس از جانب خودش حرف بزند و از احساس خودش بگوید؛ برای نمونه، همسرتان که دیر به خانه آمد، نگویید تو چرا دیر آمدی؟ زیرا این لفظ را قاضی­ ها و بازجوها به کار می برند. هیچ­گاه از کلمه «تو» استفاده نکنید، بلکه کلمه «من» را به کار ببرید و بگویید «من امشب از دیر آمدن تو احساس بدی داشتم» و یا «من از اینکه امشب در کنارم نبودی، دلواپس شدم». این بیان حساسیت کمتری برمی‌انگیزاند و تأثیر مثبت بیشتری دارد. «آیت­الله بهجت»­ در مورداستفاده نکردن از کلمه «تو»، در جمله کوتاهی به فرزندان شان توصیه می­فرمودند: «به قول آقای بروجردی تو نگو، مگر به تُفنگ».[3]
افزون بر این، زمانی که شما از ضمیر «من» استفاده می­ کنید، نشان می ­دهید مسئولیت احساس و خواسته­ های خود را به گردن گرفته­ اید. جمله: «وقتی دیر می­کنی، من احساس می­کنم کسی مراقب من نیست»، بسیار بهتر از این است که بگویید: «وقتی دیر می­کنی، تو سبب می­شوی که من احساس بدی داشته باشم». جمله دوم ملامت بار است و جمله اول احساس‌برانگیز.[4]
 

بر اساس پژوهشی که دریکی از دانشگاه ­های آمریکا درزمینه ارتباطات انجام گرفت به این نتیجه رسیدند که در گفت وگوهای رودررو، زبان بدن 55 درصد و لحن صدا 38 درصد پیام را مخابره می­ کند و این در حالی است که کلمات، تنها 7 درصد پیام را مخابره می­کنند.[5]
بنابراین، در بیشتر موارد این شیوه بیان ماست که موجب ناراحتی و تنش می­شود، نه آنچه م ی­گوییم؛ بنابراین، برای جلوگیری و پرهیز از جروبحث، باید این نکته را به یاد بسپاریم که همسرمان در موارد بسیاری با آنچه می­گوییم مخالفتی ندارد، بلکه به شیوه بیان و لحن گفته ­های مان اعتراض دارد.
زنان نیز با آگاهی یافتن از تفاوت­ های زن و مرد و تمرین کردن می­توانند یاد بگیرند که چگونه بدون سرزنش و ملامت کردن، احساس خود را به زبان بیاورند. برای اینکه مرد احساس نکند که مقصر است و قوت قلب پیدا کند، بهتر است پس‌ازاینکه زن احساسش را باهمسرش در میان گذاشت، به مدت چند دقیقه مکث کند و سپس به شوهرش بگوید از اینکه به حرف­ های او گوش‌داده، بسیار سپاس­گزار است.

در این حالت، زن می ­تواند برخی از عبارت­ های زیر را بیان کند:
خوشحالم که می­ توانم دراین‌باره صحبت کنم. از تو ممنونم؛
 وقتی درباره این موضوع صحبت می­ کنم، احساس می­ کنم حالم بهتر می­ شود؛
وقتی در این مورد حرف می ­زنم، احساس آرامش و سبکی می­ کنم؛
بابیان این موضوع حالم خیلی بهتر می‌شود؛
حالا که حرفم را زده ­ام، احساس بهتری دارم. از تو متشکرم.[6]
 
منبع: درس‌نامه مهارت‌های زندگی با رویکرد ازدواج و خانواده
نویسنده: گروه نویسندگان پورتال فرهنگی راسخون

 پی نوشت :
[1]. ر.ک: کودک خوش­بین، ص 294.
[2]. ر.ک: کودک خوش­بین، ص 293.
[3]. ر.ک: خانه خوبان، ش 42، ص 25.
[4]. ر.ک: مرزهای زناشویی، ص 261.
[5]. ر.ک: راه نفوذ بر دلها، ص 64.
[6]. ر.ک: مردان مریخی زنان ونوسی، ص 121.